Αδικαιολόγητη η καθολική υποβάθμιση του Ενεργειακού κλάδου στην Ελλάδα από προοδευτικές δυνάμεις.

Νίκου Γεωργακάκη

Πρόλογος

Από την εποχή του Προμηθέα και εφεξής, η ενέργεια όχι μόνο έγινε συστατικό της ανάπτυξης και του πολιτισμού του ανθρώπου, αλλά πήρε και πρωτεύουσα θέση στη διαβίωση του, στην εξέλιξη των κοινωνιών.

Η αξία και η χρησιμότητα της ενέργειας είναι δεδομένες και αποδεδειγμένες παγκόσμια στην πορεία του χρόνου.

Οι ενεργειακές πηγές  όμως, παρά τη χρησιμότητα τους και τις δυνατότητες που προσφέρουν στις  κοινωνίες, δεν χρησιμοποιήθηκαν πάντα για ειρηνικούς σκοπούς αλλά αποτέλεσαν αιτία κατακτητικών επιδιώξεων και πολέμων από ιμπεριαλιστικές  χώρες.

Δεν είναι τυχαίο που η περιοχή της Μέσης Ανατολής αλλά και άλλες περιοχές που φιλοξενούν ενεργειακούς πόρους, αποτέλεσαν  πεδίο συγκρούσεων, έτσι που πολλοί να σκεπτόμαστε αν η ύπαρξη πετρελαίων και γενικά ενεργειακών πόρων σε μία περιοχή είναι ευλογία ή κατάρα.

Ο ρόλος της ενέργειας υπήρξε ανέκαθεν σημαντικός και καθοριστικός.

Παρά τη σημασία όμως της ενέργειας,  που σήμερα πλέον ο κάθε άνθρωπος έχει κατανοήσει και εμπειρικά, η ειδησεογραφία και η αρθρογραφία γύρω από τις διεθνείς εξελίξεις, εδώ και πολλά χρόνια, επικεντρώνουν το ενδιαφέρον κυρίως στη χρηματοπιστωτική σφαίρα,(το χρηματιστήριο, τα μέτρα σωτηρίας των Τραπεζών, τις Offshores,  τις αποδόσεις των ομολόγων,  κλπ).  Πολύ λιγότερο  αναφέρονται στις ενεργειακές πηγές και εξελίξεις που όχι μόνο διαχρονικά κατά το παρελθόν,  αλλά και σήμερα συνδέονται με αντιπαραθέσεις  και πολέμους. Αυτό αφορά και την Αριστερά διανόηση σήμερα.

Η  γνώμη  μου βεβαίως είναι ότι η ύπαρξη σε μια χώρα πλούσιων ενεργειακών πόρων είναι  ευλογία.  Όμως η ευλογία μετατρέπεται σε κατάρα, όταν κάποια άλλη χώρα αποφασίζει να καταχτήσει αυτούς τους πόρους, ενώ  παράλληλα σήμερα οι  διεθνείς θεσμοί που υφίστανται δεν είναι σε θέση να αποτρέπουν επιθετικές ενέργειες άλλης χώρα που επιδιώκει  να καταχτήσει αυτούς τους πόρους. Αποτελεί λοιπόν πρώτιστης σημασίας θέμα η αναβάθμιση θεσμών, όπως ο ΟΗΕ, που θα έχει όλες τις προϋποθέσεις (οικονομικές, στρατιωτικό δυναμικό και  εξοπλιστικό υλικό) ώστε να μπορεί να αποτρέπει εχθρικές δράσεις.

Αυτό βεβαίως προϋποθέτει την ύπαρξη ενός διαφορετικού ΟΗΕ, με ουσιαστική θεσμική  κατοχύρωση, που θα τον αποδέχονται και θα τον σέβονται όλες οι χώρες, ενός ΟΗΕ με προσανατολισμό, υποδομές και μέσα  για αποτροπή κάθε επιθετικής δράσης.

Η ουσιαστική αντικατάσταση του ΟΗΕ τις τελευταίες δεκαετίες από άλλους «θεσμούς» πχ G20,G8 κλπ. που ελέγχονται από συγκεκριμένα κέντρα(ΗΠΑ) δεν είχε κανένα αποτέλεσμα αποτροπής πολέμων.

Είναι γνωστό, πως, όχι  μόνο περιφερειακές συγκρούσεις αλλά και οι Παγκόσμιοι Πόλεμοι είχαν σαν κύρια αιτία την κατάκτηση ενεργειακών πόρων. Οι εξελίξεις των τελευταίων χρόνων  σε ΙΡΑΚ, Συρία Λιβύη, Αίγυπτο, κλπ. δεν είναι άσχετες από το ενδιαφέρον ιμπεριαλιστικών χωρών και πολυεθνικών στις ενεργειακές πρώτες ύλες.

Αυτή είναι η πραγματικότητα, που δεν πρέπει να αγνοεί κανένας. Όμως, αν παρακολουθήσει κάποιος την αρθρογραφία οικονομολόγων και διανοητών, ακόμη και αριστερών μπορεί να παρατηρήσει την τεράστια φιλολογία για τα χρέη, για την ευνοιοκρατία προς τις τράπεζες που θεωρούνται το θεμέλιο   του καπιταλιστικού συστήματος και αντίθετα την ισχνή φιλολογία γύρω από την ενέργεια.

Αυτή η προσέγγιση , αυτή η υποβάθμιση αδικεί τη σημαίνουσα θέση της Ενέργειας.

Τα δεδομένα άλλωστε είναι αποκαλυπτικά. Για ποιο λόγο άραγε οι ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια, έχουν ξεσηκώσει θεούς και δαίμονες και πιέζουν για εγκατάλειψη από τους Γερμανούς της συνεργασίας της με Ρωσία για  κατασκευή του αγωγού NordStream 2.; Για ποιο λόγο αναπτύσσονται και δυναμώνουν οι τριβές και παρεμβάσεις και απειλές  της Τουρκίας για τις έρευνες στην Ανατολική Μεσόγειο;

Είναι «Ουκ ολίγες» οι αντιπαραθέσεις για ενεργειακά θέματα και κοινός παρανομαστής τους είναι το ενδιαφέρον ελέγχου και αξιοποίησης ενεργειακών πόρων από τις ισχυρές χώρες, η προώθηση ενεργειακής εξάρτησης χωρών με ενεργειακές ύλες, σε κατεύθυνση μόνιμης  και πολύπλευρης εξάρτησης τους

Όμως, γύρω από τα ενεργειακά θέματα και σε επίπεδο της χώρας εκτυλίσσονται διαδικασίες που θεωρώ ότι δεν έχουν προβληματίσει σε βάθος την Αριστερή διανόηση.

Παρατηρούμε πολύπλευρες και αναπτυσσόμενες αντιδράσεις σε ενεργειακά έργα.  Όμως ακόμη και αν οι αντιδράσεις  έχουν ανιδιοτελή κίνητρα δεν οδηγούν πουθενά.

Αν απορρίψουμε, όπως γίνεται από πολλά οικολογικά κινήματα και Κόμματα, όλα  τα ενεργειακά έργα, όπως με υδρογονάνθρακες ή λιγνίτες ή αιολικά πάρκα, τότε, η χρήση άλλων ΑΠΕ, όπως φωτοβολταικά, μικρά υδροηλεκτρικά,  σε ελάχιστο βαθμό μπορούν να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας.

Επομένως τα σχετικά κινήματα ακόμη και αν έχουν τις καλύτερες των προθέσεων,  είναι εκτός τόπου και χρόνου.

Θεωρώ πως η Αριστερά μας κάθε άλλο παρά έχει ενστερνιστεί την προσέγγιση του μεγάλου Μαρξιστή Δημήτρη Μπάτση που υπήρξε υπέρμαχος της αξιοποίησης των εγχώριων πόρων μας.

Αν δεν αξιοποιηθούν εγχώριοι πόροι με δεδομένες τις ενεργειακές ανάγκες μας, η λύση είναι οι εισαγωγές ενεργειακών πόρων που σημαίνει πρώτον  οικονομική ζημιά που σχετίζεται με τις μεγάλες εισαγωγές  και δεύτερον τις εξορύξεις να υλοποιούνται σε άλλες χώρες που σημαίνει πως δεχόμαστε να υφίστανται  άλλες χώρες και οι κοινωνίες τους, τους όποιους κινδύνους και περιβαλλοντικές επιπτώσεις,.

Μια τέτοια όμως θεώρηση είναι και αντιδραστική και  παράλογη και ζημιογόνα για τη χώρα. Με δεδομένη την ανάγκη της χώρας για ενεργειακούς πόρους  η μόνη ορθολογική στάση, όταν κάποιος εναντιώνεται  σε κάποια μορφή ενέργειας ή σε κάποιο project ,είναι να αντιπροτείνει κάποια  άλλη ενεργειακή ύλη η κάποιο άλλο project.που σημαίνει να προβάλει εναλλακτικό  ενεργειακό σχεδιασμό.

Σχεδιασμένη Δράση, τρεις βασικοί και παράλληλοι  στόχοι 

Με δεδομένες τις  ενεργειακές ανάγκες της χώρας και άστοχες αποφάσεις του χτες, οι στόχοι που πρέπει να θέσει η χώρα μας σήμερα–οι κυβερνήσεις της- είναι οι εξής

1. Η συστηματική έρευνα για την εύρεση όσο γίνεται περισσότερων εγχώριων πόρων. Μέχρι σήμερα η Ελλάδα έχει επιδείξει τεράστια καθυστέρηση στην προώθηση πχ ερευνών για υδρογονάνθρακες. Όπως θυμόμαστε οι κυβερνήσεις με εγκληματική απόφαση σταμάτησαν για 13 χρόνια περίπου τις έρευνες υδρογονανθράκων στη χώρα μας και διέθεσαν το έμπειρο δυναμικό της ΔΕΠ-ΕΚΥ που μεταφέρθηκε στα ΕΛΠΕ να συμβάλει στην  έρευνα υδρογονανθράκων  σε άλλες χώρες.(πχ Αίγυπτος). Συνέπεια για την Ελλάδα   να βρίσκεται στον τομέα  αυτό πίσω, μόνο  λίγο πάνω από το μηδέν. Έτσι αν προωθείτο το σχέδιο Project Eastmed που έγκαιρα είχαμε προβλέψει πως δεν θα έχει καμία τύχη, η Ελλάδα θα είχε μηδενική συμμετοχή στο έργο.
2. Ορθολογική αξιοποίηση όλων των ενεργειακών πόρων (τόσο ΑΠΕ όσο και ορυκτών) στο πλαίσιο του εθνικού ενεργειακού σχεδιασμού. Στην Ελλάδα αν και  δεν διεξήχθη όπως αναφέραμε καμία ερευνητική δραστηριότητα για υδρογονάνθρακες για πολλά  χρόνια,  δεν θυμάμαι να υπήρξε ουσιαστική παρέμβαση από τον χώρο της Αριστεράς. Επομένως σήμερα πρέπει να επανορθώσει, πιέζοντας, και όχι αρνούμενη την έρευνα για ενεργειακούς πόρους.
3. Αν η έρευνα δώσει θετικά αποτελέσματα να προχωρήσει η εξόρυξη και αξιοποίηση ενεργειακών πόρων ασφαλώς  με οικολογική ευαισθησία και μέτρα ασφάλειας.

Η στάση των πολιτικών Δυνάμεων.

Τα τελευταία χρόνια, παρακολουθώντας  τις τοποθετήσεις ακόμη και  αριστερών δυνάμεων και γενικότερα αυτοπροβαλλόμενων ως προοδευτικών δυνάμεων (π.χ. ΜΕΡΑ 25) βλέπουμε  εναντίωση σε ενεργειακά projects(π.χ. για πετρέλαια) χωρίς όμως να παρουσιάζεται εναλλακτική πρόταση για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών.

Με δεδομένη τη συνεχή υποβάθμιση του ενεργειακού σχεδιασμού στη χώρα, θεωρώ πολύ πιθανή προχειρότητα και  προβληματικότητα κάποιων ενεργειακών projects ,όμως αυτό δεν μπορεί να οδηγεί στο αντίθετο άκρο στην αντίθεση σε όλες τις μορφές ενέργειας και σε κάθε project.

Οι περισσότερες όμως πολιτικές δυνάμεις, εναντιώνονται  σε ενεργειακά projects. Πρωτοστατούν Οικολογικές δυνάμεις αλλά όχι μόνο. Για παράδειγμα η ΑΝΤΑΡΣΥΑ  τονίζει «Οι έρευνες και εξορύξεις στην Ήπειρο δεν θα περάσουν»  και συντάσσεται με το κίνημα εναντίον των αιολικών π.χ. στα Άγραφα. Με αρνητική θέση σε πολλά ενεργειακά έργα  συντάσσονται σχεδόν όλες οι προοδευτικές δυνάμεις. Πχ για υδρογονάνθρακες σε Ήπειρο, για αιολικά σε Άγραφα κλπ. παρακολουθούμε πολύπλευρη αντίδραση και από κινήματα αλλά και από όλες σχεδόν τις Αριστερές και προοδευτικές δυνάμεις.

Όλα τα Κόμματα σχεδόν, πλην της ΝΔ και ΠΑΣΟΚ αντιδρούν σε ενεργειακά έργα Στον ΣΥΡΙΖΑ ήταν από παλαιότερα γνωστή η αντίδραση του τμήματος περιβάλλοντος σχετικά με τους υδρογονάνθρακες.  Τα τελευταία χρόνια, πρώτα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ όπως ο Φίλης εναντιώνονται στους υδρογονάνθρακες ακόμη και στην έρευνά τους, Είναι θέση σκοταδιστική κατά τη γνώμη μου η αντίδραση ακόμα και στην έρευνα.  Δυστυχώς και η ΛΑΕ αντιμετώπιζε θετικά και μάλιστα γενικευμένα τα  κινήματα ενάντια  στα Αιολικά πάρκα, χωρίς  να διευκρινίζει πως δεν έχει  εναντίωση στη μορφή(Αιολική ενέργεια), αλλά ενάντια σε συγκεκριμένα projects .

Η εναντίωση, όμως, που παρατηρούμε στην έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων  από τις περισσότερες δυνάμεις γίνεται με τρόπο που αποτυπώνει   αντιφάσεις. Για παράδειγμα δεν μπορεί να είσαι και εναντίον  των υδρογονανθράκων αλλά και εναντίον ΑΠΕ όπως π.χ. τα αιολικά πάρκα.

Η ορθή θέση κατά τη γνώμη μου είναι η υποστήριξη των ΑΠΕ σαν μορφή ενέργειας και η ύπαρξη  αντίδρασης να είναι συγκεκριμένη,  σε κάποιο συγκεκριμένο project ΑΠΕ, αν σε αυτό δεν προβλέπονται οι αναγκαίες προϋποθέσεις για έγκρισή και προώθησή του.

Κατά τη γνώμη μου  αν κάποιος φορέας  αντιτίθεται σε κάποια μορφή ενέργειας, οφείλει να καταθέσει εναλλακτική πρόταση. Οι ανάγκες της χώρας σε ενέργεια είναι υπαρκτές και δεν είναι δυνατόν να αγνοούνται και να μην ικανοποιούνται.

Αν κάποιος φορέας δεν θέλει αξιοποίηση  εγχώριων πόρων, σημαίνει πως  αποδέχεται  τις εισαγωγές από άλλες χώρες, και ταυτόχρονα δέχεται, οι  όποιες περιβαλλοντικές ή άλλες επιπτώσεις μπορεί να υπάρξουν, να μεταφέρονται στις άλλες χώρες. Δηλαδή υπέρμαχος της  λογικής «κανένα έργο στην αυλή μας». Μια λογική που οδηγεί σε αδιέξοδα. Η ορθή και μοναδική λογική είναι αυτή που συνδέει τα προωθούμενα έργα στην περίπτωσή μας  τα ενεργειακά, με ολοκληρωμένο ενεργειακό και χωροταξικό σχεδιασμό.

Η γενικευμένη  εναντίωση σε αξιοποίηση υδρογονανθράκων δεν είναι ορθή με δεδομένες τις τεράστιες ανάγκες σε αυτούς, όχι μόνο σήμερα αλλά εδώ και πολλές δεκαετίες.

Στην Ελλάδα, πολύ περισσότερο δεν έχει βάση η εναντίωση στην αξιοποίηση υδρογονανθράκων με δεδομένο το παράδειγμα της εκμετάλλευσης στη  Θάσο, όπου δεν έχει παρατηρηθεί ούτε μία αστοχία ρύπανσης ούτε ένα εργατικό ατύχημα.

Σε κάθε σημαντικό έργο, είναι  πάντα πιθανοί ορισμένοι  κίνδυνοι που όμως ελαχιστοποιούνται ακόμη και μηδενίζονται αν παίρνονται  και τηρούνται ευλαβικά τα κατάλληλα μέτρα.

Συνοψίζοντας, το θέμα της ενέργειας είναι τόσο σημαντικό που η  υποβάθμιση του τόσο στην πράξη όσο και στον αναγκαίο διάλογο έχει επιπτώσεις στην αποτελεσματική λύση  του.

Με την εναντίωση σε όλες σχεδόν τις μορφές ενέργειας, προκύπτει λογική αντίφαση διότι δεν μπορεί να είσαι και εναντίον των ανθράκων και υδρογονανθράκων και ταυτόχρονα ενάντια σε ΑΠΕ. Απλά γιατί έτσι δεν  αντιμετωπίζονται οι ανάγκες.

Είναι κατά τη γνώμη μου τελείως διαφορετικό, να εναντιώνεσαι σε κάποιο συγκεκριμένο project που δεν έχει συγκεκριμένες προδιαγραφές που προβλέπει η νομοθεσία και διαφορετικό η γενικευμένη  εναντίωση σε έργα είτε ΑΠΕ είτε λιγνιτών, είτε υδρογονανθράκων.

Αν  οι Οικολόγοι ή άλλες δυνάμεις αντιδρούν στην έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων τότε για να έχουν συνέπεια στα λεγόμενά τους θα έπρεπε να έχουν άρνηση και αντίρρηση και στις εισαγωγές  για  χρήση τους (πχ αυτοκίνητά τους, στη θέρμανσή τους κλπ.). Εκτός και αν θεωρούν τους πολίτες των χωρών που εξορύσσουν πετρέλαιο 2^ης κατηγορία που δεν πειράζει να υφίστανται αυτοί τις όποιες επιπτώσεις που θεωρούν ότι προκύπτουν από τις εξορύξεις.

Μία όμως ακόμη  απόδειξη για την υποβάθμιση του ενεργειακού τομέα και ενεργειακού γίγνεσθαι, είναι το γεγονός, πως αν και παγκοσμίως αναπτύσσονται τα τελευταία χρόνια πειραματισμοί, αναζητήσεις και σχεδιασμοί για την προώθηση της οικονομίας Υδρογόνου στην Ελλάδα τέτοιες αναζητήσεις είναι πολύ πίσω.

Η ορθή  προσέγγιση κατά τη γνώμη μου , είναι, η προώθηση ενεργειακού σχεδιασμού που θα καταλήγει στο ποιες μορφές ενέργειας πρέπει να αξιοποιηθούν, στη βέλτιστη χωροθέτησή τους, ποιο  ενεργειακό μίγμα είναι το καταλληλότερο ώστε να υπηρετούνται με τον καλύτερο τρόπο όλοι οι στόχοι, δηλαδή όχι  μόνο οι ενεργειακοί αλλά και  οικονομικοί και  περιβαλλοντικοί και   χωροταξικοί.

Συνοψίζοντας η θέση μου για την υπαρκτή υποβάθμιση σχετίζεται  με την ανευθυνότητα των κυβερνήσεων να ερευνήσουν και να αξιοποιήσουν εγχώριους ενεργειακούς πόρους, αλλά και στην αδικαιολόγητη σιωπή της διανόησης και συγκεκριμένα της Αριστερής διανόησης στην κατεύθυνση αξιοποίησης εγχώριων πόρων και προώθησης σημερινών αναζητήσεων (πχ οικονομία του Υδρογόνου),  σε όφελος και της οικονομίας και της κοινωνίας μας.